Jeep Wrangler бол Морь юм

Dr. Clotaire Rapaille хэмээх хүний “The Culture Code” хэмээх шинэ ном худалдаанд гарсан даруйдаа бэстсэллэр болж байна. Энэ номд хэрхэн дэлхийн улс үндэстнүүд худалдан авч байгаа зүйлдээ ханддаг талаар маш их сонирхолтой дүгнэлт хийсэн байна. Тэрбээр гучин жилийн ажиглалт, судалгааныхаа дүнг нэгтгэн дээрх номыг гаргажээ. Түүнээс ганцхан жишээг сонирхуулж байна.

1990-ээд оны сүүлээр Jeep Wrangler машин нь Америкийн зах зээл дээрх борлуулалт нь буурсаар байлаа. Энэ нь зай ихтэй, илүү тохилог, хөлбөмбөг сонирхдог ээж нарт илүү тохирсон SUV (sports utility vehicle)-т цохигдож байлаа. Тус машиныг үйлдвэрлэгч Chrysler компани нь жийпний загвартаа томоохон өөрчлөлт оруулахаар шийджээ.

Намайг тус компани 90-ээд оны сүүлээр хөлслөн авахад, тус компанийн удирдлагууд миний худалдан авагч нарын сонголтын талаар хийх гэж буй судалгаанд ихээхэн эргэлзээтэй хандаж байлаа. Тэд аль хэдийнэ зах зээлийн маш дэлгэрэнгүй судалгаа хийж, хэдэн арван фокус группээс зуу зуун асуулт асуусан байлаа. Би тийнхүү тэдний хаалгаар маш өөр хандлагатайгаар орж ирэхэд тэд өвөр зуураа “бидний аль хэдийнээ хийсэн зүйлд энэ нөхөр ямар зүйл барих юм бол доо” хэмээн хэлж байлаа.

Крайслерын хүмүүс үнэхээр мянга мянган асуултуудыг асуусан боловч тэд зөв асуултууд тавиагүй байлаа. Тэд үргэлж хүмүүс юу ярихыг нь л сонссоор байв. Энэ нь үргэлж алдаа болдог. Үүний үр дүнд Wrangler-ыг илүү тохилог, илүү уламжлалыг хадгалсан, хаалгыг нь салгаж болдоггүй, хагас задгайгаас илүү хаалттай байлгах зэрэг зүйл бүрийн саналуудыг гаргаж ирсэн нь нэг л барьцгүй байлаа. Эдгээрийн үр дүнд Wrangler хэмээх өөрийн дүрх төрхтэй жийп нь автомашины ертөнцөд тэр бүгдээ алдан зүгээр л нэг бусад тэрэгнүүдийн адил болохоор болсон байлаа.

Би худалдан авагчдыг бүлэг болгон цуглуулах үедээ шал өөр асуултуудыг тэдэнд тавьж байлаа. Бид тэднээс Jeep-ээс юу хүсч байгааг нь асуусангүй, харин Jeep-ийн талаарх эртний дурсамжуудаа хуваалцахыг хүссэн юм. Тэд ч гэсэн хэзээ ч мартагдамгүй дурсамжууд болох өргөн уудам тал дундуур өөр ямар ч машин туулж чадахгүй замаар, ямар нэгэн зам харгуйд хашигдалгүйгээр дураараа давхиж явсан тухай зуу зуун дурсамжуудаасаа хуваалцав. Олон хүмүүс Баруун Америк болон задгай талуудын тухай ярьж байв.

Би Chrysler-ын аргаа барсан дарга нар дээр явж ороод Америкчуудын хувьд Jeep машины код бол МОРЬ юм хэмээн хэлээтэхлээ. Jeep-ыг бусад машинуудын адил бас нэгэн SUV болгох гэсэн санал нь үнэхээр дэмий. SUV-нууд бол морьд биш. Моринд ямар нэгэн тансаг, тохилог хэрэглээ хэрэггүй. Моринд зөөлөн савхи хэрэггүй бөгөөд харин эмээлийнх шиг хатуу савхи хэрэгтэй. Wrangler-т салдаг хаалганууд, задгай дээвэр хэрэгтэй бөгөөд учир нь жолооч нар хажуу хавирганаасаа эгээ л морин дэл дээр давхиж байгаа лугаа адил салхи мэдэрмээр байна.

Захирлуудын сэтгэл нэг их хөдөлсөнгүй. Эцсийн эцэст тэдний эцэс төгсгөлгүй судалгааны дүн нь хэрэглэгч нар ямар нэгэн өөр юм хүсч байгааг илэрхийлээд байдаг. Магадгүй зарим хүмүүс хэзээ нэгтээ Jeep-ыг морь лугаа төсөөлдөг байсан байж болох авч ингэж одоо бодохоо больсон биз. Миний судалгааны үр дүнг машины дизайнд бяцхан өөрчлөлт хийснээр сорьж үзэж болохыг би тэдэнд санал болгосон. Энэ нь машины дөрвөлжин гэрэлнүүдийг дугариг болгох байсан юм. Яагаад? Учир нь морьд дөрвөлжин биш харин дугариг нүдтэй.

Нэгэнт дугуй гэрлүүдийг үйлдвэрлэх нь нөгөөхөөсөө зардал мөнгөний хувьд ч хямд төсөр байсан тул тэд ч удаж төдөлгүй шийдвэр гаргасан. Тэд шинэ дизайныг туршиж үзэхэд маш эерэг үр дүн гарч эхлэв. Wrangler-ын борлуулалт өсч, түүний шинэ нүүр царай нь түмэнд танигдсан хамгийн түгээмэл дүр төрх болчив. Цаашилбал, тус машины логон дээр грилл болон хоёр дугариг гэрэл түүнээс хойш нэмэгдсэн юм. Тэр бүү хэл Jeep фэн клубууд “Жинхэнэ Jeep дугариг гэрэлтэй” гэсэн үг бүхий богино цамцнуудыг гишүүддээ тарааж өгч байлаа.

Үүнтэй зэрэгцээд компани машинаа “морь” хэмээн сурталчилж эхлэв. Миний хамгийн дуртай реклам бол нэгэн хүү нохойтойгоо хамт ууланд гарна. Нохой хадан цохионоос хальтиран унахдаа модон дээр зүүгдэнэ. Хүү ойролцоох тосгон луу тусламж эрэн гүйнэ. Тэрбээр суудлын жижиг тэргүүд, микро, SUV зэргүүдийг өнгөрөн Jeep Wrangler дээр очдог. Wrangler уул хадтай хэцүү замыг тэр дор нь туулаад, жолооч нь нохойг аварна. Хүү нохойгоо тэврэн эргэж харан жолоочид баярласанаа илэрхийлэх гэсэн боловч Jeep аль хэдийнээ уруудан давхиж байна. Энэ нь эгээ л Western (Барууны) баатар үүргээ биелүүлээд наран жаргах зүг үрүү давхин одож буйтай төстэй. Энэхүү кампани нь маш амжилттай болсон юм.

Харуки Муракамиг хэдэн сар уншив

Зиа, сүүлийн хэдэн сар гартаа имрэн имрэн дуусгасан уран зохиолын ном гэвэл Японы алдарт зохиолч, постмодерны нэрт төлөөлөгч Харуки Муракамигийн Kafka On The Shore хэмээх зохиол байх шив дээ. Мэдээж японоор яа ч байхгүй тул англиар уншив. 2002 онд бичсэн зохиолыг 2005 онд англичилсан орчуулга нь тэр жилдээ шилдэг орчуулгын бүтээлээр шалгарсан байх юм. Нээрээ л түүнийг уншихад ямар ч япон “үнэр” байхгүй нь гайхалтай. Урд нь Муракамигийн аХабогино өгүүллээс ганцыг уншиж байснаас биш, романаас нь уншиж байсангүй.

Нөхөр бас сайхан задгай авах юмаа. Ердөө л хоёр өөр үйл явдлыг (мэдээж эцэст нь хоорондоо мөргөлдөн, зангилдрах учиртай) нэг нэг бүлгээр нь ээлжлэн бичсэн нь эргээд эхнээс нь бүх үйл явдлыг цээжээр ярихад над шиг ой тогтоолт муутай хүнд ч ойр юм. Түүний эрээ цээргүй, энгийнээс утга нь үл ухагдах далд үйл явдал, дүрслэл дунд нь хааяа төөрч, эргэлзэх ч шиг болно. Гэвч төгсгөл нь миний бодож байснаас өөрөөр дуусч байгаа нь бас л өнөөх нэгэн хэвийн “амар сайхандаа жаргаваа”-гаас өөрөөр сэтгэж чадаж байгаагийн л илрэл болов уу даа. Өөрөө нэгэн ярилцлагадаа өгүүлэхдээ энэ номыг хэд хэдэн удаа уншиж байж л учгыг нь тайлна гэсэн шүү юм бичсэн байна лээ. Хэрэв ашиг орлогын араас явдаг зохиолч бол хэзээ ч тэгж хэлж, худалдан авагч нарыг мохоохгүй л болов уу. Гэхдээ магад ч үгүй юм, төгсгөл нь жаал сэтгэлд хүрээгүй нь дахин уншихыг шаардаж байгаа ч юм билүү. Гэхдээ миний хувьд хангалттай. Бас тэрбээр хэлэхдээ анхны зохиолын эх санаа нь шал өөр байсан бөгөөд бичих явцдаа баяжуулсан гэнэ лээ. Миний бодлоор Мураками юмс үзэгдлийг ажиглан, түүнийгээ ховс хэлбэрт оруулан бичдэг бололтой. Жишээ нь түүний ширээн дээрх номны хуудас дардаг чулуу, сонсож буй хөгжим зэргээ хүртэл арай өөр утга оруулан бичсэн байх жишээтэй. Энэ нь манай зохиолчдод ихээхэн дутмаг харагддаг бодит байдлын дүрслэлийн илэрхийлэл юм болов уу даа. Хамгийн сүүлд монгол зохиолчдоос Д. Энхболдын “Казиног Номхотгосон Түүх” дээр бодит гудамж, бодит зочид буудал гэх мэтийн нэрс харагддаг нь уншиж, дүрслэхэд ихээхэн дөхөм болсон санагддаг.

Kite Runners уншив

Энэ жижиг номыг олон сарын өмнө уншиж дуусаад энд нэг юм бичих гэсээр байтал цас орох нь. Халед Хоссейни хэмээх Афган гаралтай зохиолчийн анхны ном гэхэд л олон улсын бэстселлер болж 10 сая орчим хувиар гарсан байгаа юм. Тэрбээр Афганд төрсөн эмч мэргэжилтэй мөртөө 2003 онд бичих карьераа эхлээд л бөөн мөнгө олждээ. Дараагаар нь бичсэн Thousand Splendid Suns роман нь мөн л олон улсад шуугиан тарьжээ. Түүний эхний номоор нь кино хийсэн нь Эн Ти Вигээр гараад байсан.
Зохиолын гол санаа нь Амир хэмээх паштун хүү болон түүний гэрийн үйлчлэгчийн хүү болох Хассан хэмээх хазара хүү хоёрын тухай гарна. Ойрд тэгж их сэтгэл хөдөлгөсөн, хөнгөн гуниг авчирсан бас тэгсэн мөртөө үйл явдал нь хоорондоо сүлжилдэж адал явдал үүсгэсэн зохиол уншаагүй болтой. Тэр кино нь бол зохиолынх нь хаана нь ч хүрээгүй нь мэдээж. Энэ зохиолыг уншсанаар хөөрхий муу хазарчууд маань хэрхэн хавчигдаж, зовж байсан талаар цухас ч гэсэн ойлголт авахад дөхөмтэй боллоо. Хэдийгээр уран зохиол ч гэсэн тэр үеийн түүхийг бас гайгүй сайн гаргажээ. Зохиолчийн өөрийнх нь түүхийг үзвэл багадаа дипломат аавыгаа дагаж Иран дараа нь Францад байж байгаад улс эх оронд нь байдал эвгүйтэхэд АНУ-д улс төрийн орогнол авчээ.

Ямар ч байсан энэ номыг уншсан даруйдаа Пингвинд орчуулий хэмээн хоёр ч имэйл явуулаад байгаа. Энэ зохиолыг орчуулж тавьбал ядаж л хазарчуудын талаар бага ч гэсэн мэдэх болов уу. Хазар гэснээс Цахим Өртөө ТББ Афганистаны хазара үндэстэн гурван оюутанд Монголд сурах 100 хувь тэтгэлэг олгох гэж байгаа нь түүхэнд тэмдэглэгдэх үйл явдал хэмээн ойлгож байгаа. Удахгүй тэд ирээд, өөрсдийн амссан зовлонгоос бид бүхэнд ярьж өгөх биз ээ.

Ном гэснээс

Ном гэснээс насаараа л ном орчуулах юм ярьж явдаг байлаа. Сүүлчийн хэдэн жил Жон Максвеллын номноос орчуулах гэсээр байтал зөвшөөрөлтөй зөвшөөрөлгүй “Манлайлагчдын Багийг Бүрдүүл” (Developing the Leaders Around You), “Хүнээ Зөв Удирдах Хөдлөшгүй 21 Хууль” (21 Irrefutable Laws of Leadership), The 21 Indispensable Qualities of a Leader гэх зэрэг ном нь орчуулагдан гарсан байх бөгөөд миний мэдэхээр одоо хоёр ч ном нь: “The 25 Ways To Win With People” “The 17 Essential Qulities of a Team Player” орчуулагдан бэлэн болсон Пүүжээ хоёр дахь номыг нь хэвлүүлэхэд бэлэн болоод байгаа юм байна. Харин миний орчуулахаар тун чиг олон жил болж буй The Winning Attitude гэдэг номыг л одоогоор хүн аваагүй байгаасай гэж хүснэ. Уул нь түүний номнуудыг нь ганцхан Пүүжээгийн сургууль авсан юм байна. Түүнтэй яриад хэлсэн байгаа, гайгүй байхаа гэж бодож байна.

За тэгээд манайхан гайгүйхэн шиг номыг бол дор нь орчуулдаг болжээ. Жаред Даймонд гуай луу ичихгүй имэйл явуулан таны Collapse хэмээх номыг чинь орчуулья хэмээн асуутал монголоор аль хэдийнэ орчуулагдсан гэсэн хариу ирсэн тухай урд нь хэлж байсан. Тэгэхээр нь би Монголын хэдэн номын дэлгүүрүүдээр бүгдээр нь орлоо, харагддаггүй ээ гэсэн шүү имэйл бичтэл сураг тасарсан юм. Гэтэл Нээлттэй Нийгэм Форумаас “Сүйрэл” хэмээн орчуулан гаргасан байх юм. Гадуур хатуу болон зөөлөн хавтастай нь 20 гаран мянгаар зарж байна. Харин Форум дээр очиж авбал 15аар авах бололтой. Уншихад илүүдэхгүй л ном.

За дараа нь Paulo Coelho-ийн Алхимичийг нэг их орчуулна энэ тэр гэж сүйд болоогүй. Гэтэл бас л саяхан БАЛ гэдэг паблишерс орос хэлнээс орчуулан гаргажээ. Албан ёсны зөвшөөрөл авсан бололтой, үнэ нь 6 мянга гэсэн байхаа. Бас болоогүй Хятад болон баруунд овоо шуугиан тарьсан “Чонын Титэм” хэмээх зохиолыг орчуулахаар эрхийг хөөцөлдөж байтал Баабарын НЕПКО аль хэдийнээ орчуулж дуусаад, эрхийг нь хөөцөлдөж байна гэдэг юм даа. Одоо бас Харүки Муракамигийн богино өгүүллээс орчуулах уу гэж байтал аль хэдийнээ нэг нөхөр орчуулцан байгаа даа. Гэх мэтээр миний ном орчуулах паян үргэлжилсээр...

Баабар Хласког орчуулжээ

“Дараа нь Чиний Ээлж” хэмээх хэдэн жилийн өмнө хэвлэгдэн гарсан энэ номыг лав л номын худалдаануудад харсанаа санахгүй юм байна. Гэтэл Баабар Зүүн Европын Жеймс Дийн хэмээн нэрлэгдэж байсан Польшийн зохиолч Марек Хласкогийн энэхүү бүтээлийг аль тэртээ 1982 онд орчуулан, гараар хувилан хэдхэн хувь тарааж байсан байх юм даа. Саяхан цэвэр тохиолдлоор тус номыг шүүрэн авч шагшин уншиж дууслаа. Гайхалтай мундаг зохиолыг гайхалтай мундаг орчуулжээ.

Мэдээж аль 80-аад онд залуусын үгсийн санд хэрэглэгддэг байсан үгс, хараал ерөөлийг хүртэл тэр чигээр нь буулгасан нь үнэн тасархай болжээ. Гадаадын хараалын үгсийг байгаа чигээр нь орчуулан буулгасан зохиол тун ховор мэт санагддаг. Ашгүй манай хэдэн кино орчуулагч нар өнөөгийн Холливуудын киног орчуулахдаа бөгс улаймаар, бөөлжис цутгамаар хараалын үгсийг хэдэн мянга дахин хүчийг нь сулруулан “хараал идмээр” гэх мэтээр орчуулдаг нь яамай даа.

Хласко хэмээх энэ билэг танхай зохиолч 35хан насандаа хорвоогоос хальсан гэх бөгөөд зарим нь түүнийг амиа хорлосон ч гэж үздэг гэнэ. За байз, Następny do raju хэмээх энэ зохиолоо 1958 он буюу 24хөн насандаа бичсэн байх нь байна шүү. Үгүй тэр, энэ насандаа мөн их юм үзсэн толгой байх нь ээ. Баабар түүнийг 82 онд орчуулсан гэдэг чинь, (насыг нь хараадхий...одоо компьютерын тооны машиныг ажиллуулж байна...) 28 насандаа орчуулсан байх нь байна шүү. Мундаг юмаа. Гэтэл би 28 насандаа хаагуур ямар юмаа хийж дэмий тэнээд явж байснаа бас санах гэж оролдсоноо түр азналаа.

За тэр яахав, юутай ч Хласког өнөөдөр олон хүн мэдэхгүй ч гэсэн түүний бүтээлүүд нь коммунист дэглэм дор бичигдсэн гэхнээ лут юмаа. Тэрбээр Фёдор Достоевскиг шүтдэг нэгэн байсан гэнэ. Түүний энэ бүтээлд нийгмийн хог шавхруу болсон этгээдүүдийг илгээдэг байсан Ойн бригадын гишүүдийн амьдрал тэмцэл, бухимдал, хүсэл мөрөөдөл, нийгэмтэйгээ үл эврэх үзэл, эцэстээ хэнд ч үл хэрэгсэхгүй үхэж дуусах амьдралын талаар нүдэнд харагдтал дүрслэх ажээ.

Шошаг уншаарай

Иудейн ард түмнээс агуу хүмүүс их төрөн гардаг. Тэр хэмжээгээрээ бусдын уур унтууцлыг төрүүлэх нь буй. Тэдний дундаас төрсөн их зохиолч, Нобелийн шагналт Исаак Зингэрийн “Шоша” хэмээх романыг дуун хөрвүүлэгч Д. Оюунчимэгийн орчуулсанаар уншлаа. Роман нь өөрөө лут юм, орчуулга нь ч лут болжээ. Уншиж байхад торох юмгүй, бараг л өөрөө зохиосон юм шиг, уншихад ч их урамтай байлаа. Үүнийг орос хэлнээс хөрвүүлсэн байх бөгөөд тэртэй тэргүй эхийг нь иддиш (Yiddish) хэмээх еврейн нэгэн хэлээр бичсэн юм байх. Энэ нь шууд утгаараа бол жүүд гэсэн үг юм гэнэ.

Тэр яахав, романы гол баатар нь авьяаслаг зохиолч Аарон Грейдингэр хэмээх 1930-аад оны үед Варшавын жүүд дүүрэгт амьдардаг нэгэний тухай өгүүлэх бөгөөд хөрш айлын Шоша хэмээх охинд дурлана. Хувь заяаны эрхээр (хэмээх том үгийг орууллаа, би өөрөө ч утгыг нь тэр бүр ойлгодоггүй) мань хоёр багаасаа салах бөгөөд олон олон жилийн дараа хуучин дүүрэгтээ эргэн иртэл Шоша нь байсаар байх бөгөөтөл багийнх нь хайр дурлал эгэн ирнэ. Харамсалтай нь Аарон өдийг хүртэл олон эмэгтэйгийн өвөр дамжсан, өөрийгөө хараахан олоогүй нэгэн байх бөгөөд Шоша нь унтаа өвчинд дайруулсанаас хойш өсөлт нь зогссон, ухаан санаа нь самуу болсон байна. Гэвч түүнийг л хайрласаар, энэ үед Хитлерийн хар сүүдэр Польш улсад ойртон ирсээр байх бөгөөд Ааронд амиа бодон Америк уруу зугтах боломж хоёронтоо гарах боловч түүнийг хүсэхгүй л байна.

Зохиолыг дундаа явж байхад, Хитлер ирэх болов уу гэх мэтийн янз бүрийн хүлээлт байх боловч тааваараа урсана. Гэхдээ энэ нь үйл явдал байхгүй гэсэн үг биш бөгөөд Аарон хэнтэй суух бол, жүжиг нь тавигдах болов уу, тэр Америк явах болов уу, Аарон чинь арай Исаак Зингер өөрөө биш байгаа даа гэх мэтчилэн бодлын гурвалжин дөрвөлжин үүсгэнэ.

Ямар азаар энэ хүн Шошаг орчуулсан юм, эс бөгөөс энэ алдартай зохиолтой танилцаж чадахгүй байсаар мөхлийнхөө өөдөөс мөрөө унжуулсаар явах байсан байхдаа. Эх зохиолыг нь Зуун жилийн ганцаардалтай харьцуулах юм билээ, орчуулгыг нь Г. Аким гуайн орчуулгатай харьцуулах шаардлагагүй боловч мундаг болжээ. Харин нэгэнт бидэнд еврейн ёс заншил шал гадаад тул зарим үг, үйлдэл, ёс заншлыг тайлбартай хийсэн бол илүү болох байлаа. Манайд еврейн синагог байхгүй ч гэсэн Библийн эхний таван ном буюу Пентатюк нь монгол хэлээр олон жилийн өмнөөс орчуулагдсан билээ.

Санжийн Баяр ном уншиж байна - 3

Дээр хоёр бичлэг дээр дурдаад байсан номын нэрийг хайгаад байсан сая оллоо. Хэдэн сарын өмнө Хятадын ерөнхий сайд Вэн Жиабао "Meditation" хэмээх МЭ 2-р зууны Ромын хаан хийгээд философич Маркус Аерэлиус Антониогийн номыг унших дуртайгаа дурдсанаас болж энэ ном одоо болтол Хятадад бэстсэллэр болсоор байгаа юм байна. Энэ ном монгол хэл дээр гарсан эсэхийг мэдэхгүй байна.

Санжийн Баяр ном уншиж байна - 1
Санжийн Баян ном уншиж байна - 2

Солженицыныг уншив

Александр Солженицыны “Иван Денисовичийн Амьдралын Нэгэн Өдөр” хэмээх бэсрэг романыг сүүлийн хэд хоног босон суун уншиж дуусгалаа. Их гоё юмаа. Түүнийг 2006 онд Б.Бүдболдын орчуулгаар АДМОН компани Нобелийн шагналт цуврал бүтээлүүдийн цувралаар гаргасан юм байна. Урд нь энэ цувралаас Кафкагийн “Шүүх Ажиллагаа”-г уншиж байсан санагдаж байна.

Орчуулга нь тийм супер биш ч гэсэн тун чамбай орчуулга болжээ. Тэр бүү хэл украйн хүний яриаг хүртэл аялга оруулан х үсгийг к-аар бичиж энэ тэр маяг оруулсан байх жишээтэй. Зарим газраа арай өөрөөр хэлж болоогүй юм болов уу гэж бодохоор байсан ч гэсэн энэ агуу зохиолыг танилцуулсан нь үнэхээр сайшаалтай. Урд нь монголоор орчуулагдсан эсэхийг мэдэхгүй.

Уг зохиол нь мэдээж Германы тагнуул хэмээх хилс хэрэгт гүтгэгдэн арван жилийн ял авсан Иван Денисович Шуховын шоронгийн нэг өдрийн тухай өгүүлнэ. Үйл явдал найман жилээ ардаа хийсэн үе буюу 1950-аад оны Оросын Гулагт хоригдож байгаагаар дүрслэгдэх бөгөөд зохиогч өөрөө шорон оронгоор дамжсан хүн, нүдэнд дүрслэгттэл өгүүлжээ. Тэр үмх талх, чимх тамхи ямар их үнэ цэнэтэйгээр олддогийг, тэрхүү лагерийн амьдралыг тун сайн дүрслэн өгүүлэх буюу. Энэ зохиолыг тэрбээр 1962 оны 11 сард анх удаа Зөвлөлтийн “Новый Мир” утга зохиолын сэтгүүлд хэвлэгдэн гарсан нь тус улсын утга зохиолын түүхэнд Сталины дарангуйллын тухай ил ярьж гарч ирсэн анхны тохиолдол болж байсан байна.

Мэдээж Америкууд тэр онд нь л англиар орчуулалгүй яав гэж. 1963 онд бүр хоёр ч орчуулга, түүний дараагаар дахин хоёр ч орчуулга гарсан гэнэлээ. Барууныхан Зөвлөлт улсад хэрхэн хүний эрх зөрчигдөж байгааг мэдрэхэд энэ зохиол бас ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн гэдэг. Энэ номоор хийсэн уран сайхны кино хүртэл байдаг гэсэн. Юутай ч та заавал олж уншаарай. Ердөө 6н мянган төгрөг.

Санжийн Баяр ном уншиж байна -2

Энэ оны эхээр нэг ийм бичлэг хийж байснаа сая эргэн харлаа. Санжийн Баяр улс эх орноо хэрхэн яаж удирдах вэ хэмээх асар их ажлын хажуугаар Texas Hold‘em хэмээх мөрийтэй тоглоомын ном уншиж байгаагаа ичихгүй хэлж байсан. Өөр ямар ном уншдагыг нь мэдэхгүй. Юутай ч энэ номоо зүгээр уншаад өнгөрдөггүй л байх. Номон дээрээс сурсан зүйлээ хэрэгжүүлэхээр покер тоглодог л байгаа. Тэгэхээр хэнтэй, хэзээ завандаа, хэдэн төгрөгөөр гэх мэтийн хардсан асуултууд зөндөө гарч ирнэ.

Саяхан Хятад улсын ерөнхий сайдаас ямар ном уншиж байгааг нь асуухад олон мянган жилийн өмнө бичсэн эртний Грекийн философичийн номыг дахин дахин уншиж байгаа хэмээх ярилцлага гарсан даруйд нь тухайн ном нь Хятадад бэстсэллэр болон яавал өөрийн орны удирдагч шигээ сэтгэж, түүнтэй адил амжилтад хүрэх вэ хэмээх хүсэл эрмэлзлийг нь бадрааж байсан гэдэг. Улс орны удирдагч байна гэдэг бусдаас ялгарах лидер зан чанар, улс төрөөс гадна хувь хүний ёс суртахууны өндөр хэм хэмжээтэй байдаг. Баяр сайд үүнийг 7-1-ны хэрэг явдал хийгээд саяны Олимпийн алт авсан баяр хөөрөөр ч харуулж чадсангүй. Харамсалтай.

Санжийн Баяр ном уншиж байна - 1

Hardcover v.Paperback

Хатуу хавтас ба цаасан хавтастай ном

Барууны нэгэн стандарт байх. Энэ нь аль нэгэн хэвлэлийн газартай байгуулсан гэрээгээр уран зохиолын болон уран зохиолын бус бүтээлүүдийг эхлээд ихэвчлэн хатуу хавтастай буюу hardcover хэвлэдэг байна. Мэдээж энэ нь үнэтэй, үнээ дагаад цаас сайтай, зураг хөрөгтэй. Энэ номыг бэлгэнд өгөх, номын цуглуулганд тавих зэрэг олон давуу талтайгаас гадна бариад уншихад ч тохиромжтой.

Үүнээс хоёр жилийн дараа хүртэл цаасан хавтастай буюу paperback хэлбэрээр худалдаанд гаргана. Үнэ нь хамаагүй хямд энэ жижиг номны цаас нь бор, үсэг жижиг, элдэв өнгөтэй зураг хөрөг бараг байхгүй ч ийш тийш аялах зэрэгт нэн тохиромжтой. Гэхдээ бас нөгөө хатуу хавтастай номынх нь хэр зэрэг гүйлгээтэй байгаагаас шалтгаалж хоёр дахь хувилбарыг нь хэзээ гаргахаа шийднэ. Манайд нэг номыг хоёр янзаар хэвлэх туршлага ажиглагдсаар байгаа. Юутай ч Баабарын “Монголын Түүх” иймэрхүү байдлаар, гурав дөрвөн янзаар дээлээ сольж хэвлэгдсэн байдаг. Бас Цэнддоогийн “Соёлын Довтолгоон” байна.

Харин зарим бизнесменүүдийн тухай өгүүлсэн С.Баярмөнх нарын бичсэн ном нь хоёр хавтастайгаар зэрэг гараад бас дээр нь англиар гарсан билүү, худлаа билүү. Юутай ч шинээр худалдаанд гарч байгаа хатуу хавтастай номыг хямд үнээр, цаасан хавтастайгаар худалдаж авья гэвэл нилээд удаан хүлээх, эсвэл Амазон зэрэг газраас хуучинг нь худалдаж авах аргууд бий. Ном гэснээс Gutenberg Project-ын сайт болох www.gutenberg.org уруу хааяа орж, ном үнэгүй татаж авах боломжтой.

NY TIMES Bestsellers by April 21, 2008

HARDCOVER NONFICTION
1. HOME, by Julie Andrews. (Hyperion, $26.95.) A memoir of Andrews’s early years.

2. MISTAKEN IDENTITY, by Don and Susie Van Ryn and Newell, Colleen and Whitney Cerak, with Mark Tabb. (Howard, $21.95.) The families of two girls whose identities were confused after a 2006 accident describe their experience.

3. BEAUTIFUL BOY, by David Sheff. A father struggles with his son’s meth addiction.

4. LADIES OF LIBERTY, by Cokie Roberts. (Morrow, $26.95.) The influential women of early America.

5. ARMAGEDDON IN RETROSPECT, by Kurt Vonnegut. (Putnam, $24.95.) Twelve unpublished writings on war and peace by the novelist, who died in 2007.

Авлигын Толь ном

Өчигдөр номын дэлгүүрээс сүүлийн үед сонсогдох болсон Авлигын Толь хэмээх номыг гурван мянган төгрөгөөр худалдан авлаа. “Авлигын Толь: Авлига, хээл хахууль, дуулиант хэргүүд, скандалын цоморлиг” хэмээх энэ номыг НЕПКО-гоос гаргажээ. Редакцийн зөвлөлд Г. Дашрэнцэн, Ш. Батбаяр, Д. Оюунцэцэг, Б. Мөнхтуяа нар ажилласан бөгөөд сүүлийн хэдэн жилд гарсан том бага шуугиан, хэргүүдийг үсгийн дарааллаар тоймлон, товчлон, тодорхой өгүүлжээ. Голландын Жаргаланхан, Канадын Флинн, Алтан цөгцний Төмөрбаатар энэ тэрээс өгсүүлээд Даш генерал, АТГ-ын Дангаасүрэнгийн гээд хамгийн сүүлийн үеийн ноцтой мэдээллүүдийг хүртэл багтаажээ.

Тиймээс өдрийн хоолны мөнгөнөөс ч хямдхан худалдан авч, сайтар уншиж, сонгуульд дахин нэр дэвшиж буй этгээдүүдээс асууж лавлах асуултуудаа энэ номноос бэлтгэх хэрэгтэй. Энэ толь цаашдаа ч өчнөөн мянган хуудсаар нэмэгдэх биз ээ, харамсалтай нь...

Ном уншив

Би ер нь ном уншихдаа жаахан хойргодуу талдаа. Энэ жил ч овоо юм уншийл гэж бодоод байгаа. Өнгөрсөн онд хамгийн сүүлд Кафкагийн “Шүүх ажиллагаа”, Маркезийн “Зуун жилийн ганцаардал” хоёртой зэрэг ноцолдож, эхнийхийг нь дуусгаад, удаахийг нь ядаж англи хэлээр уншмаар оргиод голоос хойшоо явж байгаад орхисон болно. За тэгээд орчуулгийн хэд хэдэн ном унших гэж оролдсон боловч нэг л явдаггүй ээ. Залхуу хүн л ингэж өө сэв хайдаг болов уу. Гэвч бас л эг маг, түг таг хийсэн юмыг уншихад ч хэцүүхэн байх юм даа.

Харин англиар бол Dr. Clotaire Rapaille “The Culture Code” гэдэг номыг яс барьж аваад дуусгасан санагдана. Үүнээс жишээ болгож нэг хэсгийг нь mongolmedee.net дээр тавьсан байгааг энд дараад унших боломжтой.

За тэгж байгаад сая Б. Цэнддоогийн “Соёлын Довтолгоон”-ы хоёр дахь дэвтрийг уншиж дууслаа. Энэ ном нь худалдаанд гараад бараг долоо хоногын дотор худалдаалагдаж дууссан гэдэг юм. Баабарын NEPKO Publishing үүнийг хэвлэсэн бөгөөд хэний арга юм мэдэхгүй, түүнийг хэвлэгдэхээс өмнө “Өдрийн Сонин”-ы бараг дугаар болгон дээр цувралаар нийтэлж байлаа. Энэ нь номын зарагдалтад харин ч эерэгээр нөлөөлж, номын амтыг амталсан хүмүүс гарсан даруйд нь авахад бэлэн байлаа. Бас энэ компани хатуу хавтастай нэг ботиор болон зөөлөн хавтастай, хоёр жижиг боть болгон бас гаргачиж байгаа юм.

Энэ нь бас л нэг маркетингын арга л даа. Баабар ч түүхийн Нүүдэл Суудлаа мөн ийнхүү хэдэн янзаар хэвлэж, бааханг гүйлгэсэн намхан нуруунд баймааргүй янзын гүйлгээ ухаантай хүн. Цөмийн физикч нөхөр сангийн сайд хүртэл байлаа. Харин Америкт бол бүх номны бараг 90 хувь нь хатуу хавтастай (hard cover) эхлээд гардаг. Үнэ нь дунджаар 20-30 доллар, түүнээс дээш үнэтэй номыг худалдан авагчид авах нь цөөн. Тэгээд номын гүйлгээнээс шалтгаалаад хагас жилээс хэдэн жилийн дараагаар зөөлөн хавтастай (paper cover)-гаар хэвлэх бөгөөд үнэ нь 15-20 орчим доллар байна. Энэ нь ихэвчлэн хэмжээгээр багахан бөгөөд ялангуяа аялан явахдаа аваад уншиж байхад илүү тохиромжтой.

Түүнийгээ нэг газар дуусаад орхиод явсан ч харамсах зүйл үгүй. Хэрэв хадгалмаар байвал хатуу хавтастай нь шүүгээнд байлгахад хамаагүй дээр. Манайд бас уншсан номоо орхидог ч юмуу солилцдог кофены газрууд их байвал зүгээр. Эртээд тэр Барилгачдын талбайн урд талын Буддын жижиг сүмийн нэг давхарт нь байх кофены газар бас номын булантай бөгөөд англи, герман хэл дээрх номнуудыг барьцаатайгаар прокаталдаг юм билээ. Уг нь Цэнддоогийн номын талаар бичих гэсэн дэндүү хадуурлаа. Үүнээс урт болвол уншихад ядаргаатай тул ингэсгээд өндөрлөе.