Эх орон ба Залуучууд

Эх орон ба Залуучууд

Боловсролын Их Сургууль
2007 оны 12 сарын 14

Эртээд Цахим Ертеегеер дамжуулан ТВ5-ын таван жилийн ойгоор оюутнуудад лекц уншиж егееч гэсэн урилга ирдэгиймаа. Сэдэв нь эх орны сэдэвтэй гэхээр эх орон ба залуучууд гэдэг сэдвээр ярья гэж санал тавьсан юм. Гэхдээ сэдэв маань шууд утгаараа гарчигтайгаа холбогдохгуй ч гэсэн ямар нэгэн учиг сэжим байгаа гэдгийг оюутнууд харсан болов уу л гэж найдаж байна. Юутай ч туунийг шууд хогын саванд хийхээс емне энд бас архивлаад хадгалчий гэж бодлоо.

Eнeeдeр та бvхэнтэй уулзах боломжийг олгосон TV 5-ын хамт олонд баярлалаа. Зeвхeн дотоодын vзэгчид тeдийгvй гадаадад амьдарч байгаа монголчууддаа vнэн зeв мэдээллийг цаг алдалгvй шуурхай хvргэж байдаг цeeхeн мэдээллийн хэрэгслийн нэг нь энэ телевиз тул тэднийхээ eмнeeс талархал илэрхийлэхийг хvсч байгааг минь хvлээн авна уу. Тvvнчлэн eнeeдeр энд хvрэлцэн ирсэн оюутан залуус та бvхэнд баярлалаа гэж хэлмээр байна. Та хажуудаа байгаа оюутанд хандан “ирсэнд баярлалаа” гэж хэлэхгvй юу.

ТВ-ээс надад Эх орон болон залуучуудын талаар хэдэн минут лекц унших боломж олгосон. Харин нэгэнт энэ нь маш eргeн утга агуулгатай сэдэв тул бvгдээрээ ганц хоёр зvйл дээр тогтож ярилцья гэж бодлоо. Юуны eмнe би eeрийгee та бvхэнд товч танилцуулья гэж бодлоо.

Намайг Баярмагнай буюу Байка гэдэг. Одоо АНУ-ын Колорадо мужийн Дэнвэр хотод удирдлагын буюу leadership чиглэлээр магистраа хамгаалж байгаа. Урд нь 1997 онд анх АНУ-д хeл тавьж байсан. Тэгэхэд надад нэг сарын виз, нэг сар амьдрах мeнгe байсан бeгeeд байр хоолныхоо мeнгийг тeлсeний дараагаар надад ердee 87 доллар байсан. Тэнд байхдаа олон хvнтэй танилцаж, сайхан сэтгэлтэй хvмvvсийн дэмжлэгтэйгээр 10 сараар виз сунгуулж, тэнд байх хугацаандаа Уолдорф Коллеж хэмээх хувийн сургуульд eргeдeл гаргаж байсан. Жилийн 20 орчим мянган долларын тэтгэлэг хvртсэн.

Очоод сэтгvvлчийн ангид ороод сонинд ажилласан тvvх. Маш их сэтгэлээр унаж байсан. Туг ба би.

Иракын ерeнхийлeгч агсан Саддам Хуссейн, миний хувцас хvртэл надаас нvvр буруулжээ.

Эх орноо гаднаас хараад хайрлаж сурсан. Бид гадаадын хvмvvс монголыг муулан хэлэхэд ихэд эвгvйцдэг. Харин eeрсдee бид гадаадад гарч, ингэснээр бид эх орноо eeр eнцгeeс харж, бусад улсын хvмvvс яагаад зарим зvйлд шvvмжлэлтэй ханддагыг зах зухаас нь ойлгож эхэлсэндээ олзуурхдаг. Eнeeдeр бид тархины тураалд орлоо, оюуны ядууралд eртлee гэж ярьдаг. Магадгvй vvнтэй би зарим талаараа санал нийлдэг. Бага байхад аав маань тийм ч их эрдэмтэн явж байна, тийм ч том зохиолч явж байна хэмээн танилцуулдаг байлаа. Тvvнийг нь ч дараа нь харахдаа танихгvй eнгeeрчих вий гэхдээ гvн хvндэтгэлтэйгээр харж eнгeрeeдeг байлаа. Харин eнeeдeр тэр баяны машин явж байна, тэр даргын байшин нь энэ байна хэмээн тvvний нохойтой нь хvртэл зургаа даруулах нь халаг юм болж байна.

Vvнд манай эрдэмтэн мэргэд бухимдах нь аргагvй бeгeeд бeх барилдаж олныг баясгавч ашиг орлого нь зeвхeн eeрт нь тусдаг vндэсний бeхчvvл асар их нэр хvнд, ашиг орлоготой байхад eeртee байгаа бvхнээ бусдын эрх ашиг, улсынхаа иргэдийн соён гэгээрvvлэх, хeгжих дэвшихийн тeлee зориулдаг манай эрдэмтэн мэргэдийг тэр бvр таньдаггvй.

Eнeeдeр та бvхэн нэртэй, зvстэй, удирдагч, манлайлагч болох хvсэл ихтэй байгаа. Харин удирдагч хvн хамгийн тэргvvний vйлчлэгч байх ёстой гэдгийг битгий мартаарай. Би eнeeдрийн ярих сэдвийн талаар сэтгvvлч Бадамдорж гэдэг найзтайгаа ярьж байхад энэ санааг надад eгсeн юм.

Eчигдрийн номын ёслол дээр хэлсэн vгс. Интерном номын дэлгvvрээс шалгаруулсан. Eнeeдeр хамгийн хурдан хэрхэн англи хэл сурах вэ, хамгийн хурдан баяжих вэ.

Харин залуу та асууж болох юм. Би хэрхэн Vйлчлэгч удирдагч байж болох вэ гэж. Vйлчлэгч удирдагч хvн нь бусдад туслах гэсэн чин сэтгэлийн хvслээр жигvvр хийсэн хvнийг хэлдэг. Ингэж гэмээ нь тэр хvн ч eeрee туршлагатай, мэдлэгтэй бас бусдаар хvрээлvvлсэн сайн удирдагч болж чадах бeгeeд тэр хэмжээгээрээ орчин тойрныхоо хvмvvстэйгээ хамт суралцаж, тэднийг зоригжуулж, тэдэнд зааж сургаж байсныхаа vрээр тэднээсээ хол тасардаггvй. Би эхлээд манлайлагч байна, дараа нь би бусдыгаа бодно гэдэг vзэл бол нэг талаар хэтэрхий харалган vзэл билээ.

Vйлчлэгч удирдагч байна гэдэг нь эрх мэдлээ нэмэгдvvлэхийн тeлee биш бусдад илvv vйлчлэх замаар зeв шийдвэр гаргадаг хvнийг хэлдэг. Удирдагчийн энэ зан чанарыг анх АНУ-ын философич Робэрт Грийнлииф 1960-аад онд анх боловсруулсан бeгeeд eeрийнхee энэ vзлийг Нобелийн шагналт Германы зохиолч Хэрманн Хэссэгийн “Зvvн этгээдэд зорчсон тэмдэглэл” хэмээх уран зохиолын номноос авсан гэж хэлдэг. Энэ номонд eгvvлэхдээ олон эрчvvд нэгэн ер бусын аянд гардаг бeгeeд гол баатар нь Лео хэмээх зарцын тухай eгvvлдэг байна. Лео нь аянчдын хамаг л хар бор ажлыг хийдэг боловч eeдрeг сэтгэл, дуу хуураараа тэднийг vргэлж сэргээж, урам eгдeг нэгэн байжээ. Тvvний байгаа байдал нь бусдад vнэн урам eгдeг байжээ. Леог алга болох хvртэл бvх зvйл сайхан байсан боловч тvvнийг байхгvй болсоны дараагаас аянчидын хооронд vл ойлголцох асуудал олон гарч ирэх болсон бeгeeд эв зvйгээ олоогvйгээс болж тэд аялалаа зогсооход хvрсэн байдаг.

Vйлчлэгч удирдагч гэдэг нь бусдад нeлee vзvvлж чаддаг нэгэн бeгeeд харин vvнийгээ хэрэгжvvлэхдээ манлайлагч байхаасаа илvvтэйгээр vйлчлэгч байх гэсэн утга юм. Ингэснээр тухайн байгууллагын багийн ажиллагааг эрчимжvvлж, хувь хvний оролцоог идэвхжvvлэхэд оршино. Энэ нь улс оронд ч тохиолдож болдог.

АНУ-ын vе vеийн ерeнхийлeгчдeeс ард тvмнийхээ хайр хvндэтгэлийг хvлээснээрээ жин дарж байдаг Жон Ф. Кеннеди 1961 онд ерeнхийлeгчийн тангараг eргeх ёслолын vеэр ард тvмэндээ хандаж хэлэхдээ “Америкчууд минь ээ, улс тань таньд юу хийж чадах вэ гэж асуух бус харин та улс эх орныхоо тeлee та юу хийж чадах вэ гэж асууцгаая. Дэлхийн иргэд минь ээ, Америк таны тeлee юу хийж чадах вэ гэж асуух бус харин бид хvн тeрeлхтний эрх чeлeeний тeлee хамтдаа юу хийж чадах вэ гэж асууцгаая” хэмээх алдарт vгээ хэлсэн байдаг. Eнeeдeр тэгвэл залуус бид “Монгол улс маань надад юу eгeх вэ гэж асуухаасаа илvvтэйгээр Монгол улсынхаа хeгжил дэвшилд БИ юу хийж чадах вэ” гэж асууцгаая.

Vйлчлэгч удирдагч байна гэдэг нь эхлээд vйлчил гэдэг зарчим бeгeeд эхлээд удирд гэсэн зарчмаас vvгээрээ ялгардаг. Миний vйлчилж байгаа хvмvvс

- eeрийгee тухайн бvлэг хvмvvс, байгууллага, за манайхаар бол тойргынхоо сонгогчдын ч гэж орчуулж болно, хэрэгцээ шаардлагыг гvйцээхийн тeлee зориулсан.
- eeрийг нь дагаж байгаа хvмvvсийн хэрэгцээ шаардлагыг хангахад фокусаа хандуулсан.
- eeрийн удирдлаганд байгаа хvмvvсийнхээ сайн шинж чанар, давуу байдлуудыг нь хeгжvvлж байдаг.
- Бусдыг дасгалжуулж, тэднийг урамшуулж байдаг.
- eeрийнхee эргэн тойрны хvмvvсийн хувийн зан чанар, хандлагуудыг нь бvрэлдэхэд нь нeлee vзvvлж байдаг.
- Тэдний сонсож, тэдэнтэй хамт байдаг, тэдний нэг юм аа. Манайхаар бол Тvмний Нэг гэж.

Vйлчлэгч удирдагчийн шинж чанарууд нь eнeeгийн манай улс оронд чухал vvрэгтэй. Хэн eнeeдeр ямар албан тушаал, позици дээр байгаа хамаагvй, би удирдагч, захирагч гэсэн босоо шугамын удирдлагыг халсан, би та нартай ялгаагvй би та нарт хамт гэсэн хэвтээ шугамын удирдах зарчим юм.

Олимпын марафон гvйлтын эмэгтэй монгол тамирчин Отгонбаяр хамгийн сvvлд буюу 66- д орсон. Алтан медаль авсан тамирчнаас 1:22:22 секундээр хоцорсон. Гэтэл тvvний ард хичнээн тамирчид замаасаа гарсаныг мэдэх vv? 16 Англи, Кени, Бразил, Румын, гэх мэтийн тамирчид оржээ. Монголд тvvнийг голдоо ортол муулж, монголын нэр нvvрийг гутаасан хэмээн бичиж байсан боловч харин гадаадынхан тvvнийг эх орны бахархал хэмээн vзэж байна. Английн тамирчин, дэлхийн рекорд тогтоож байсан хvн. Паола

Бид тархины тураал, оюуны eлсгeлeн хэмээн ярихтайгаа нэг болжээ, харин eнeeдeр тархиа ч тэжээе, оюунаа ч цэнэглэе. Vvнийг хийхэд залуу таны хийх vvрэг асар их шvv. За баярлаа залуус аа, амжилт хvсье та бvхэнд.