С.Оюунтөгсийн шvлгvvд

Яруу найрагч С.Оюунтөгс (haabaisanals@yaoo.com) нь 2002 онд “Хаа байсан алс” яруу найргийн анхны номоо гаргасан бол 2006 онд “Толинд туссан өчигдөр” хэмээх номоо гаргасан. Энэ удаа танд “Намрыг хүлээхүй” яруу найргийн ном, “Бүгээн чулуу” үгүүллэгийн анхны номоо өргөн барьж байна. Таалан болгооно уу!
“Намрыг хүлээхүй” шүлгийн номын өмнөтгөл үг
С.Оюунтөгсийн шүлгүүд
I Галбингаагийн аялгуу

Аль эрт 2002 онд “Хаа байсан алс” хэмээх анхны богино мөрт шүлгүүдээ ном болгон гаргаж байсан яруу найрагч бүсгүй өнөөдөр шүлгийнхээ гурав дахь номыг уншигч танд өргөн барьж байна. Тэрбээр долоон жилийн өмнө,
“Тиймээ, сая л
Тэнгэрт нар гийж
Торон дахь шувууд жиргэв” гэж бичиж байсан бол өнөөдөр,
“...Тийн ярууханаар
Торонд шувуу жиргэнэ.
Даль жигүүрээ хумисан ч
Дэндүү тунгалагаар
Аялгуулан дуулах чинь юү билээ.
Ийн аялгуулан дуулах чинь
Эрх дураараа жиргэх
Эрхэс тэнгэрийн шувуудаас
Илүү тунгалагаар
Жиргэхийн учир юү вэ
Шувуухай минь” гэж бичиж байна. Маш гярхай мэдрэмж.
Эдүүгээг хүртлэх яруу найрагчид торонд хийсэн шувууг гаргаж тавихыг л хүсч байснаас биш торон дахь шувууны аялгуулан дуулах тухай бичсэнсэн билүү.
Уянгалан дуулуулахын тулд шувууг торонд хийх нь дээр юм биш үү. Орчлонд сайхан дуу хэрэгтэй шүү дээ. Тэгээд хэрэгтэйг нь мэдсээр байж юунд шувуудыг торноос нь мултлан тавихыг хүсдэг байна вэ. Магадгүй уянгалан донгодуулах нь яруу найраг. Шувууг торноос чөлөөлөх нь үзэл суртал ч байж мэднэ.
Юутай ч С.Оюунтөгс торонд орсон шувуу, тэнгэрт жиргэх шувуудаас илүү сайхан, илүү тунгалагаар донгоддогийг мэдэрчээ. Энэ бол олз. Долоон жилийн өмнө “торон дахь шувуу жиргэхийг” анзаарч байсан бол өнөөдөр мөнөөх торон дахь шувуугаа “эрх чөлөөт” шувуудаас илүү сайхан донгоддогийг анзаарсан байна. Энэ бол давхар давхар олз. Хэн нэгний гээсэн ташуур олсон олзноос хэзээ ч юм гээсэндээ харамсаж явсан өөрийн ташуурыг хэдэн жилийн дараа олсон шиг олз.
Олон жилийн турш сэтгэлдээ “тортой шувуу” тээж явсны ач.
Уянгалан дуулагч шувууг торонд хийхгүйгээр хүссэнээрээ сайхан донгодуулж хэрхэн чадах билээ. Сэтгэл гэгч торон доторхи шувуу. Тор гэдэг орчлонгийн зовлон. Эрх чөлөөний хязгаарлалт. Тор бол боолчлол. Гинжний дуун холилдоогүй эрх чөлөөний аялгуу буй гэж үү. Өндгөндөө дуулах галбингаагийн аялгуу хэмээн магтан дуулаад байдагийн учир өндгөн хальс хэмээх торон дотороосоо эрх чөлөөг хүссэн галбингаагийн зовлонгийн аялгуу биш гэж үү.
II С.Оюунтөгсийн эрэл
“Хамагаас халуун, хамагаас хүйтэн”-ийг С.Оюунтөгс эрж байна. Хамагаас халуун, хамагаас хүйтэн хаана байна вэ. Мэдээж сэтгэлд. Хаа ч байхгүй халуун, хаа ч байхгүй хүйтэн, харамсалтай нь өнөөдөр хаа ч алга. Эргэн тойроны юм бүхэн, халуун ч биш, хүйтэн ч биш, бүлээн. Үлбийсэн бүлээн.
Сэтгэл, чин сэтгэл юутай хомс вэ. Юутай хомс тэр сэтгэлийг юугаар ч орлуулж болдоггүй нь юутай гачлан.
“Хамагаас халуун
Хачин хүйтэнийг
Хаанаас дахин олох юм бэ” хэмээн найрагчийн зүрх хашгарч байна. Хашгарах дуу нь торон дотороос донгодох шувуун дуутай юутай төстэй.
III “Цаанаа л нэг жигтэй”
“Чимээ чагнан алхахуй
Цас сормуусан дээр унах нь
Цаанаа л нэг жигтэй”

Бид иймэрхүү шүлэгийг Бишүби шүлэг гэх болсон юм. Энэ нэрийг би анх 1990 онд “Билгүүнийг биширэн шүтнэ би” гэсэн үгүүлбэр зохион түүнийхээ үгсийг товчлох замаар гаргаж авсан юм. Уг нь энэ нэрийг уран зохиолын цоо шинэ урсгалын нэр болгох гэж анх гаргасан боловч харамсалтай нь тийм урсгал бий болж чадсангүй. Харин энэ нэрийг сүүлийн жилүүдэд зарим нэгэн хүн өөрөө зохион олсон юм шиг шүлэг зохиолынхоо хэсэг бүлэгийг нэрлэн, зугууханаар өөрийн болгож авах гэсэн далд санаа ихэд цухалзах болсон учираас үнэн мөнийг ийнхүү өчиж байгаа билээ. Энэ учираас Их Монгол дээд сургууль дээр төвлөрөн оршиж байдаг “Уран зохиолын БИШҮБИ төв”-ийн уран бүтээлчид өвөр зуураа зөвшилцөн тохиролцсоны эцэст С.Оюунтөгсийн энэ шүлгүүд шиг “жигтэй” шүлэгүүдийг бид “БИШҮБИ шүлэг” гэж нэрлэх болсоноо уран бүтээлчид хийгээд уншигчиддаа сонордуулж байна. Удахгүй би “БИШҮБИ шүлгийн дээжис” хэмээн анатологийн зарчимаар бүтээсэн бүтээлээ уншигчидадаа барих болно.

Тэрхүү дээжист БИШҮБИ шүлэг бичдэг Т.Эрдэнэцогт, С.Оюунтөгс, С.Билигсайхан, Д.Отгонжаргал нар болон энэ мэт шүлэг бичдэг яруу найрагчидийн шүлгүүд орох болно. Мөн энэ мэт шүлэг бичдэг хэн бугайн ч сайн шүлэг орж болох бололцоотой. С.Оюунтөгсийн энэ номын хоёрдугаар хэсэг бол дан БИШҮБИ шүлэгээс бүрдсэн юм.
“Нүдээ алгаараа даран
Нэрийг чинь шивнэнэ.
Эргэн тойрон нам гүм” гэх ч юм уу, эсвэл:
“Болжморын жиргээн
Тодоос тод.
Би сарыг хүлээнэ” гэсэн шүлэгүүдээс бүтэж байгаа юм.
“Гэнэ гэнэхэн түүнийг үгүйлэхдээ
Гэрэлт нэгэн хүслээ би
Алгандаа нуунам” гэсэн нэг шүлэг энд бий. С.Оюунтөгсийн энэ шүлэгүүдийг унших нь түүний алганы хээг уншихтай төслүү. Алганыхаа хээг хүнд харуулдаггүй нэгэн цээр монгол түмэнд бий ч уншигчаасаа юугаа ч нуудаггүй сэтгэл яруу найрагчид бас бий. Тийм учир яруу найрагч сэтгэлийн алгаа таны өмнө дэлгэж байна.
Болгоон соёрхох ажаамуу.

Монгол Улсын төрийн шагналт, зохиолч Дарма Батбаяр